U godišnjem izvještaju Evropske komisije o Crnoj Gori za 2022. godinu naznačeno je da Strategija za socijalnu inkluziju Roma i Egipćana do sada nije pokazala konkretne rezultate u skladu sa strateškim okvirom EU za Rome.
,,U julu 2021. godine, Vlada je usvojila akcioni plan 2021-2022 za sprovođenje strategije manjinske politike 2019-2023, uključujući aktivnosti manjinskih savjeta, organa lokalne samouprave i nevladinih organizacija. Podaci o njegovoj primjeni nisu dostupni”, stoji u Izvještaju.
Dodaje se da nije obezbijeđen jednak tretman manjina u parlamentu, ali i da je praćenje i evaluacija projekata koje finansira Fond za zaštitu i ostvarivanje manjinskih prava nedovoljno transparentno.
Navodi se i da je Romski savjet predao inicijativu Skupštini za smanjenje cenzusa za političku zastupljenost Roma u Zakonu o izboru odbornika i poslanika. Za ovo pitanje nadležan je skupštinski odbor za sveobuhvatnu reformu izbornog zakonodavstva. Nije bilo pomaka kada je riječ o ovoj inicijativi.
,,U poređenju sa prethodnim godinama, postoji trend povećanja budžeta koji se izdvaja za akcije podrške inkluzije Roma, ali nedostaju odgovarajuće planiranje i praćenje, kao i finansijska kontrola. Ministarstvo pravde i ljudskih i manjinskih prava je u septembru 2021. godine opredijelilo 320.000 eura organizacijama civilnog društva za 21 projekat socijalne inkluzije i promocije i zaštite ljudskih prava Roma i Egipćana u Crnoj Gori”, navodi se u Izvještaju.
Naglašeno je da su najranjivije društvene grupe u Crnoj Gori dodatno i pojačano bile izložene diskriminaciji, govoru mržnje i zločinu iz mržnje.
Evropska komisija prepoznala je uvođenje termina anticiganizam kao specifične vrste rasizma.
,,Crna Gora treba da unaprijedi međuinstitucionalnu saradnju kako bi postigla efikasniju zaštitu od svih vrsta diskriminacije, boljeg pristupa pravdi, punog uživanja proceduralnih prava i besplatnu pravnu pomoć žrtvama kršenja ljudskih prava i zločina, posebno djeci, ženama, pripadnicima manjina, uključujući Rome i Egipćane, i lica sa invaliditetom”, navodi se u Izvještaju.
Praksa ugovorenih dječjih brakova u zajednicama Roma i Egipćana i dalje izaziva zabrinutost. Nije postignut nikakav napredak u pogledu praćenja preporuka tijela UN-a za podizanje minimalne starosne granice za stupanje u brak. Krivični zakonik tek treba da se revidira kako bi u potpunosti bio u skladu sa Konvencijom o pravima deteta i njenim fakultativnim protokolom (prodaja djece, dječija prostitucija, dječja pornografija). Zakonodavstvo treba da se pozabavi seksualnim iskorišćavanjem djece onlajn.
Tokom školske 2021/2022. godine osnovne škole pohađalo je 1.856 učenika romske nacionalnosti, 207 Roma pohađalo je srednje obrazovanje, dok je na univerzitetima bilo 12 romskih studenata. U predškolskom obrazovanju je 192 romske djece.
,,Postoji povećanje romske djece u osnovnim i srednjim školama, ali očigledan je pad u predškolskom i univerzitetskom obrazovanju”, piše u Izvještaju, a dodaje se da sveukupno obrazovanje u romskoj zajednici i dalje jeste predmet zabrinutosti.
Navodi se i da u školstvu postoje 22 medijatora u socijalnoj inkluziji, a svega 3 kada je riječ o medijatorima u zdravstvenom sistemu.
Evropska komisija naglašava da kada je riječ o medijatorima u zdravstvu, zapošljavanju i socijalnoj zaštiti i dalje se angažuju kroz projekte sa ograničenim trajanjem i ,,treba ih u potpunosti integrisati u sistem i odrediti im ugovore o stalnom radu“.
Dodaje se i da se romski jezik i dalje ne izučava u školama.