U petak, 13. juna 2025. godine, u francuskom gradu Besançonu biće održana komemoracija povodom Dana sjećanja na Rome sa Kosova koji su ubijeni, protjerani ili nestali tokom i nakon rata 1999. godine. Ovaj datum ima posebno značenje za romsku zajednicu u dijaspori, jer simbolizira početak etničkog čišćenja koje je uslijedilo neposredno nakon povlačenja jugoslovenske vojske i dolaska međunarodnih snaga, navodi se na sajtu ROMA ANTIDISCRIMINATION NETWORK.

Organizator događaja je Unija Roma bivše Jugoslavije u dijaspori (URYD), u partnerstvu s Roma Antidiscrimination Network i Roma Centrom, koji se godinama zalažu za institucionalno priznanje 13. juna kao dana sjećanja na stradanje kosovskih Roma.

Romi iz Kosova u dijaspori se sećaju proterivanja sa Kosova od 13. juna 1999. godine, nekoliko dana nakon završetka rata protiv Jugoslavije i povlačenja vojske, kada su etnički Albanci počeli sistematski “čistiti” Kosovo. Romi i druge povezane grupe su kidnapovani, mučeni i ubijani. Stotine Roma su oteti, mučeni i ubijeni. Hiljade žena i djevojaka pretrpjele su seksualno nasilje. Više od 150.000 Roma protjerano je iz svojih domova, koji su zatim pljačkani, spaljivani ili oteti.

Mnogi od progonjenih završili su u privremenim kampovima, dok su stotine onih koji nisu mogli preći granicu smješteni u toksične, olovom zagađene kampove u Sjevernoj Mitrovici, gdje su neki boravili i više od deset godina, uz ozbiljne posljedice po zdravlje i život.

Program manifestacije u Besançonu uključuje govore predstavnika romskih organizacija, političara, akademika i lokalnih vlasti. Među govornicima su: Nusret Behljulji, predsjednik Unije Roma bivše Jugoslavije u departmanu Doubs, gradonačelnica Besançona Anne Vignot, Burhan Osmani iz URYD-a, te Veljko Kajtazi, zastupnik za nacionalne manjine iz Hrvatske. Predviđena je i projekcija dokumentarnog filma, svečano predstavljanje fotografske izložbe čija je tema masovno i prisilno iseljavanje Roma s Kosova, kao i umjetnički i kulturni program posvećen očuvanju identiteta, tradicije i sjećanja na život i stradanje kosovskih Roma.

Ovaj dan ima za cilj ne samo odavanje počasti žrtvama, već i jačanje svijesti u javnosti o tragediji koja je ostala nedovoljno prepoznata u evropskoj i svjetskoj javnosti. Organizatori naglašavaju da većina kosovskih Roma i danas živi u dijaspori, jer nemaju gdje da se vrate.

Ovaj teskst je preveden.