Romi i Egipćani kao nacionalna manjina u Crnoj Gori su nerjetko okarakterisani i kao najdiskriminisanija i najugroženija manjina. U prilog tome govore i nacionalni strateški dokumenti, među kojima i Strategija za socijalnu inkluziji Roma i Egipćana. Težak položaj kroz sve društvene sfere je više nego očigledan i široj društvenoj zajednici. Takođe, o nezavidnom položaju naše zajednice se govori i u međunarodnoj zajednici, u prvom redu Evropskoj komisiji koja to konstantno navodi u svojim izvještajima o napretku Crne Gore na putu pridruživanja Evropskoj uniji.
Činjenica je da za našu zajednicu postoje određene prepreke koje su veće u odnosu na sve druge manjinske zajednice.
Pođimo od obrazovanja. Većina djece predškolskog uzrasta nije upisano u predškolske ustanove, oni koji jesu – postavlja se pitanje njihovog redovnog pohađanja, kao pripreme za osnovnu školu. Ovo pominjem jer kasnije kada krenu u osnovnu školu onda se javljaju problemi poput jezičke barijere koja nije prevaziđena u predškolskom uzrastu. Takođe, česti izostanci nekad i napuštanje osnovnog obrazovanja.
Imajući sve prethodno navedeno na umu upitan je i kvalitet obrazovanja koje učenici moje zajednice steknu za vrijeme njihovog osnovnoškolskog obrazovanja. Većina njih kasnije ne upiše srednju školu upravo zbog nedovoljne pripremljenosti i manjka samopouzdanja, a mali broj rjetkih i istrajnih upiše i završi univerzitetsko obrazovanje.
Takođe, mislim da je jedan od najočiglednijih problema naše zajednice postojanje getoizovanih naselja, najčešće na periferiji gradova što je problem i države Crne Gore koja to dozvoljava. Smatram da je otežavajuća okolnost odrastanje u takvoj atmosferi za socijalizaciju i integraciju romske i egipćanske zajednice u crnogorsko društvo, a to je samo još jedan od problema sa kojim se naša zajednica suočava.
Zoja Tarlamišaj, doplomirana pedagoškinja (Forografija: Privatna arhiva)
Zbog prethodno navedenih problema, smatram da je politička participacija Roma i Egipćana zaista potreba, a ne privilegija. Privilegija je tražiti povlašćen odnos, tražiti da se napravi izuzetak, dok su Ustavom Crne Gore zagarantovana jednaka prava i mogućnosti za sve pojedince i narode da uživaju njihova prava.
Trenutni položaj naše zajednice je rezultat neadekvatne politike prema našoj zajednici. Bez želje da ikog ponizim ili uvrijedim, smatram da svako najbolje poznaje svoje probleme i potrebe. Tako, najbolje poznajemo potrebe i probleme naše zajednice upravo MI koji dolazimo iz iste. Međutim, kroz angažman u NVO sektoru, koji nam je nerjetko jedina mogućnost zaposlenja, nismo u mogućnosti da damo veći i dugotrajni doprinos u poboljšanju našeg položaja.
Idealno rješenje, pri tom veoma realno, bi bilo da Vlada Crne Gore predloži a Skupština odobri smanjenje cenzusa za našu zajednicu kao kada je u pitanju nacionalna manjina Hrvata u Crnoj Gori. Time bi ispoštavali Ustav Crne Gore, Zakon o zabrani diskriminacije kao i međunarodne obaveze naše države u Savjetu Evrope i Ujedinjenim nacijama koje je Crna Gora članstvo u iste preuzela. Kada bismo adekvatno sprovodili naše obaveze prema dokumentima koje smo potpisali kao država, na taj način bismo uspjeli da mnogo više suzbijemo diskriminaciju prema našoj zajednici.
Mi samo želimo da nas nova Vlada ne diskriminiše kao što su to radile prethodne ,te da nam omogući učešće u Lokalnom parlamentu ali i u Skupštini Crne Gore, u domu gdje se odlučuje o našoj sudbini. Smatram da naša zajednica ima nekoliko predstavnika koji imaju kapacitete da se bore za interese naše zajednice.
Položaj Roma i Egipćana u Crnoj Gori se može znatno unaprijediti ukoliko imamo naše predstavnike u formiranju politika koje se lično nas tiču. Vrijeme je da prestane neko drugi da nam govori šta je NAMA potrebno i da se prestane sa manipulacijom nad romskom i egipćanskom zajednicom i sa diskriminacijom iste.
Vrijeme je da u 21. vijeku i naša zajednica ima svoje predstavnike u lokalnim parlamentima i Skupštini Crne Gore, koje će delegirati naša za jednica, u cilju da se naš položaj unaprijedi.
S toga, smatram da učestvovanje nas iz RE zajednice u političkom životu Crne Gore nije privilegija već potreba,istinska potreba crnogorskog društva. Kako bi se i u praksi uvidjelo da je Crna Gora zaista multietična i multinacionalna država,koja svaki narod jednako prihvata i udjeljuje im jednaka prava.
Ovaj tekst objavljen je u okviru projekta “Romengo avazi Romenge (Glas Roma za Rome)” kojeg realizuje Romska organizacija mladih “Koračajte sa nama – Phiren Amenca”, a finansijski podržava Ministarstvo ljudskih i manjinskih prava.
Zoja Tarlamišaj
Diplomirana pedagoškinja