,,Neophodno dugoročno i vrlo precizno definisati afirmativnu akciju u Zakonu o visokom obrazovanju, odnosno izvršiti izmjene i dopune pomenutog Zakona te, pored toga, rješavanju ovog problema posvetiti posebnu pažnju i novom Strategijom za socijalnu inkluziju Roma i Egipćana u Crnoj Gori 2021-2024 (radni naziv), a što su ključni dokumenti za ostvarivanje ravnopravnosti građana romske i egipćanske zajednice sa ostalim stanovništvom u oblasti obrazovanja”, navodi se u saopštenju
Izazovi i iskustva u obrazvanju romskih i egipcanskih studenata bila je tema konferencije “Prilike i unapređenje visokog obrazovanja Roma i Egipćana “ koju je Romska organizacija mladih ,,Koračajte sa nama-Phiren Amenca” organizovala 5. oktobra u saradnji sa Ministarstvom za ljudska i manjinska prava.
Upis romskih i egipćanskih studenata, kao i plaćanje školarine su jedne od najprioritetnijih mjera za unapređenje visokog obrazovanja za studente iz ove populacije, zaključak je na konferenciji na kojoj su prisustvovali Aleksandar Saša Zeković, državni sekretar Ministarstva za ljudska i manjinska prava, Sanja Peković, predstavnica Univerziteta Crne Gore, Elvis Beriša, izvršni direktor NVO ,,Koračajte sa nama- Phiren Amenca“, Biljana Jovićević i Dijana Anđelić iz ,,Help-a kao i mladi studenti iz romske i egipćanske populacije. Zvaničan poziv za učešće je dobilo i Ministarstvo prosvjete, ali je odgovor i učešće izostao.
Na konferenciji je predstavljena nova neformalna mreža Unije romskih i egipćanskih studenata – URES čiji su članovi predstavili iazove sa kojima se suočavaju tokom studiranja.
U akademskoj 2018/19. i 2019/20. godini je bilo 14 studenata romske i egipćanske polulacija, dok se u 2020/21. godini povećao na 20.
Podsjećamo, da je Ustavom Crne Gore propisano da se neće smatrati diskriminacijom propisi i uvođenje posebnih mjera koji su usmjereni na stvaranje uslova za ostvarivanje nacionalne, rodne i ukupne ravnopravnosti i zaštite lica koja su po bilo kom osnovu u nejednakom položaju. Upravo ove pomenute posebne mjere su mjere afirmativne akcije. Međutim, Zakon o visokom obrazovanju u članu 93. i 99. osim za lica sa invaliditetom ne predviđa sprovođenje principa afirmativne akcije pri upisu na studijski program za druge zajednice, kao što je romska i egipćanska.
,,Neophodno dugoročno i vrlo precizno definisati afirmativnu akciju u Zakonu o visokom obrazovanju, odnosno izvršiti izmjene i dopune pomenutog Zakona te, pored toga, rješavanju ovog problema posvetiti posebnu pažnju i novom Strategijom za socijalnu inkluziju Roma i Egipćana u Crnoj Gori 2021-2024 (radni naziv), a što su ključni dokumenti za ostvarivanje ravnopravnosti građana romske i egipćanske zajednice sa ostalim stanovništvom u oblasti obrazovanja”, navodi se u saopštenju.
Tokom konferencije je istaknuto da je obrazovni sistem i prije postojećih zakonskih regulativa, prepoznavao potrebu za tim i da su pravljeni ustupci u duhu afirmativne akcije, te da uz ustanovljenu afirmativnu akciju ne bi trebalo da postoje negativni primjeri u praksi.
Bilo je pozitivnih primjera principa afirmativne akcije kada je u pitanju upis na visokoškolske ustanove za učenike iz romske i egipćanske zajednice, međutim neki učenici nijesu upisani iako su se samoizjasnili kao pripadnici romske i egipćanske zajednice prilikom predaje dokumenata.
Pozitivan primjer primjene afirmativne akcije je u slučajima Benjamina Šalje, koji je ove godine postao student Elektrotehničkog fakulteta. Sa druge strane, dvije Romkinje Škurta Beriša i Violeta Hajrizaj su po istom principu odbijene na drugim fakultetima, iako već dvije godine za redom apliciraju..
Iz Ministarstva za ljudska i manjinska prava su predložili da se zaduži jedna osoba
za saradnju u cilju unapređenja visokog obrazovanja Roma i Egićana.
Na konferenciji je pokrenuto i pitanje plaćanja školarina i stipendija za studente romske i egipćanske zajednice. Konstatovano je da se stipendije za romske i egipćanske studente isplaćuju na mjesečnom nivou, a ne po semestru što će omogućiti studentima da svoje obaveze na fakultetima ispunjavaju u roku.
“Neophodno je da se donese Pravilnik o stipendiranju romskih i egipćanskih studenata, odnosno dokument koji bi definisao sve kriterijume stipendiranja osnovnih, (specijalističkih) magistarskih i doktorskih studija” stoji u saopstenju NVO ,,Koračajte sa nama-Phiren amenca”
Jos jedan od problema sa kojim se romski i egipćanski studenti suočavaju je plaćanje školarine. Učesnici na konferenciji istakli su da bi se učenici romske i egipćanske zajednice završnih razreda srednje škole značajno ohrabrili na sami čin apliciranja za studije ukoliko bi bili oslobodjeni plaćanja školarine.
Time bi se olakšao finansijski teret, koji je za mlade iz ove zajednice prevelik, s obzirom da dolaze iz porodica u kojima veoma mali broj osoba ima stalno zaposlenje.
Prema Strategiji za socijalnu inkluziju Roma i Egipćana 2016-2020 predviđeno je obezbjeđivanje besplatnog boravka studenata romske i egipćanske zajednice u studentskim domovima.
,,Međutim, u praksi postoje izazovi u primjeni principa afirmativne akcije u ovom dijelu zbog kojih je ove godine dva studenta iz Tivta odbijeno za boravak u studentskom domu. Iz tog razloga su primorani da svakodnevno putuju na šta troše svoju stipendiju, ali pored novca, troše i vrijeme i snagu koja treba da bude kvalitetno i kvantitativno usmjerena na obrazovanje”, saopšteno je iz ove NVO.
U saopštenju se navodi da je potrebno da se upozna rukovodstvo studentskih domova o ovom principu od strane Ministarstva prosvjete i da u saradnji sa Ministarstvom prosvjete i studentskim domovima u konkursu za prijem u studentskim domovima jasno naznači ovaj princip.
Konferencija je organizovana u okviru projekta ,,Nevladine organizacije u akciji promocije i zaštite ljudskih prava Roma i Egipćana u Crnoj Gori“, koji realizuje Help u partnerstvu sa Romskom organizacijom mladih ,,Koračajte sa nama – Phiren Amenca“, a finansijski je podržan od strane Evropske unije.